Topinambur słonecznik bulwiasty
Topinambur, inaczej słonecznik bulwiasty, jest rośliną jadalną, pastewną oraz ozdobną z rodziny astrowatych, która wywodzi się z Ameryki Południowej. Co warto wiedzieć na jego temat?
Topinambur osiąga wysokość około 2 metrów. Posiada długie, wzniesione łodygi o białym, szorstkim owłosieniu oraz owalne, zaostrzone u szczytu liście z pikowanymi brzegami. Tym, co wyróżnia tę roślinę są również ozdobne koszyczki kwiatowe o średnicy do około 8 centymetrów, które znajdują się na szczytach pędów. Owocem topinamburu jest niełupka. W naszej strefie klimatycznej nie wytwarza on nasion. Słonecznik bulwiasty kwitnie późnym latem oraz jesienią.
Podziemne łodygi topinamburu osiągają wysokość około 1 metra. Na ich końcach powstają bulwy z wypukłymi oczkami, które mogą przybierać rozmaite kształty — od owalnych, przez maczugowate, aż po wrzecionowate. Mogą być one rozmieszczone w mniejszych lub większych skupiskach, co ułatwia ich zbiór. Co do koloru skórki bulwy, zależy on od odmiany i może być żółty, biały, czerwony lub fioletowy.
W Polsce można się spotkać z dwoma odmianami topinamburu. Jedną z nich jest topinambur Albik. Tym, co go wyróżnia są białe, maczugowate bulwy. Gatunek ten jest jadalny. Druga odmiana to topinambur Rubik, który wytwarza owalne, nieregularne, fioletowe bulwy. Ze względu na trudność w obieraniu, jest to gatunek pastewny.
Jedna roślina jest w stanie wytworzyć do kilkudziesięciu bulw o zróżnicowanej wielkości. Ich grubość wynosi średnio od 3 do 6 centymetrów, a długość — między 7 a 10 centymetrów. Bulwy słonecznika bulwiastego zbiera się późną jesienią, aż do pierwszych przymrozków.
Topinambur charakteryzuje się niewielkimi wymaganiami uprawowymi. Jego plantacje zajmują pola przez około 2 — 3 lata. Dłuższa obecność w tym samym miejscu mogłaby się przyczynić do zmniejszenia wielkości plonów. Słonecznik bulwiasty to roślina mrozoodporna, która dobrze znosi suszę. Najlepiej czuje się na żyznej, umiarkowanie wilgotnej, przewiewnej, głębokiej glebie. Słabsze plony daje na glebach zalewowych i kwaśnych. Z topinamburem często można się spotkać na nieużytkach, wysypiskach, przydrożach, nasypach, obrzeżach pól czy nad brzegami rzek. Przeważnie jest on porażany przez zgniliznę twardzikowatą, którą wywołuje grzyb Sclerobinia sclerotionum, rdzę słonecznika, za którą odpowiada grzyb Puccinia helianthi oraz szarą pleśń. Co do szkodników, w największym stopniu zagrażają mu nornice oraz karczowniki, które to żywią się bulwami słonecznika bulwiastego.
Do sadzenia słonecznika bulwiastego wykorzystuje się całe bulwy lub ich fragmenty. Wysadza się je wiosną na głębokości 5 — 10 centymetrów lub jesienią (wówczas zalecana głębokość to 10 — 15 centymetrów). Podczas sadzenia niezbędne jest zachowanie odstępów wynoszących około 60 — 70 centymetrów. Odstępy w rzędzie powinny wynosić natomiast 30 — 60 centymetrów. Topinambur należy sadzić na przekopanej, odchwaszczonej, dobrze nawiezionej glebie.